Smalle marges

Dagen rond de jaarwisseling. Dagen waarop we een terugblik werpen op het voorbije. Dagen waarop we een blik in de nabije toekomst werpen. Toevallig kom ik een artikel tegen van Joop den Uyl uit 1971. ‘De smalle marge van democratische politiek’, later gebundeld in Inzicht en uitzicht, een aantal opstellen van zijn hand over politiek en economie.

Geduld en volharding

Nog steeds van actuele waarde. In een coalitieland van compromissen vragen processen van vernieuwing geduld en volharding, volgens den Uyl. Kleine veranderingen zijn in zijn ogen niet onbelangrijk. In het artikel wijst hij op de toenmalige politiek van Willy Brandt, een andere sociaal-democratische icoon, in West Duitsland. Brandt kwam niet tot een radicaal andere koers dan in de grosse Koalition met de CDU toen de SPD in een coalitie met de liberale FDP regeerde.

Meer perspectief

‘De politiek van Brandt is marge-politiek, maar marges gebruiken is soms het verschil tussen een spiraal naar beneden of naar omhoog. Het verschil tussen uitzichtloosheid en perspectief, tussen hoop en wanhoop. Met de PvdA aan de regering zal niet alles in Nederland op slag anders en beter worden. Maar wel de kans op het vermijden van catastrofen, op meer perspectief voor het land (…)’.

Breed draagvlak

Sinds ruim een jaar draagt de PvdA weer regeringsverantwoordelijkheid. Door de verkiezingsuitslag gedwongen met de VVD. In een periode van crisis, veroorzaakt door het te ongebreidelde kapitalisme. Na de val van een kabinet, waarbij VVD en CDA zich hadden overgeleverd aan het gedogen door Wilders en consorten. Dan toch liever steun vinden bij democratische en constructieve partijen als D66, CU en SGP? Jarenlang werd de coalitiediscipline gehekeld, kabinetten hielden geen rekening met de oppositie. Nu moet er voortdurend breder draagvlak in het parlement gezocht worden. Is dat vanuit democratisch perspectief verwerpelijk? Juist in tijden van crisis? Den Uyl verwoordde het in bovengenoemd artikel als volgt: ‘Politiek is weliswaar een nooit eindigende strijd om macht, maar het doel is niet het conflict, maar de overbrugging van het conflict.’

Akkoorden bereikt

PvdA leden hebben moeite met onderdelen van beleid van dit kabinet, dat hoeven we ook niet onder stoelen of banken te steken. Dit kabinet is er echter wel in geslaagd met andere partijen en maatschappelijke organisaties akkoorden te bereiken. Sociaal akkoord, woonakkoord, energieakkoord, herfstakkoord, pensioenakkoord. Er zijn tijden geweest dat daarvoor de handen op elkaar gingen. Hoe anders was dat tijdens Rutte 1 van VVD, CDA en PVV? De confrontatie werd gezocht, maar toen het echt op maatregelen aan kwam, liep de gedoogpartner weg.

Niet achteroverleunen

Sociaal-democraten lopen niet weg voor het nemen van verantwoordelijkheid, ook niet in moeilijke tijden. Dat vraagt veel uitleg en maakt het ons als leden ook niet altijd gemakkelijk. Dat was ook in het verleden het geval. De beelden die daarover bestaan moeten soms rechtgezet worden. Het was PvdA minister van Financiën Duisenberg die met zijn 1procents operatie in het kabinet Den Uyl de financiën op orde wist te houden. Daarna onder  het kabinet Van Agt-Wiegel liepen de rijksuitgaven finaal uit de hand. Wim Kok trotseerde zijn eigen partij om de WAO niet geheel uit de pas te laten lopen, waardoor het hele systeem op zijn gat zou vallen. Omstandigheden vragen soms ingrijpende maatregelen. Achterover leunen of alleen maar ontkennen helpt dan niet.

Geduld en volharding

Om sociaal beleid echt inhoud te kunnen geven moet het betaald kunnen worden. Ons gezondheidszorgsysteem is gebaseerd op verkeerde financiële prikkels, is ziek. Niets doen is een systeem in stand houden dat stuk loopt, waardoor de zwakkeren in de samenleving aan het kortste eind zullen trekken. Ons systeem van sociale zekerheid moet aangepast, om het ook voor de toekomst te kunnen garanderen. Onze zorginstellingen, onderwijsinstellingen, corporaties zijn anoniem geworden. Burgers ervaren deze instellingen niet meer als van hun. Al in 1971 bepleitte  Den Uyl dat de burger de kans moest krijgen verantwoordelijkheid te dragen. Het hedendaagse beroep op het nemen van verantwoordelijkheid voor de samenleving en de medemens past daarin. Vernieuwingen vragen geduld en volharding. Den Uyl schetste dat al in 1971. Zo aan het einde van 2013 is het zinvol daar bij stil te staan. Voor 2014 betekent dat in mijn optiek stug doorwerken aan verbeteringen, met geduld en volharding.

In de wetenschap dat het altijd om mensen gaat. Wij kunnen dat doen in een inspirerende sociaal-democratische traditie. Binnen de smalle marges van de parlementaire democratie.

Met vriendelijke groeten, Klaas Smid